Waarom we in relaties vaak in oude patronen schieten
De één zucht en zegt:
“Laat mij het dan maar doen.”
De ander voelt zich bekritiseerd en reageert met:
“Blijkbaar doe ik het ook nooit goed.”
Of de één probeert alles te regelen, terwijl de ander zich juist terugtrekt.
En voor je het weet, voeren jullie een gesprek dat niet meer over nú gaat,
maar over rollen die jullie onbewust aannemen.
Twee volwassenen, die reageren vanuit oude reflexen.
Herkenbaar? Dat is precies wat de Transactionele Analyse (TA) zichtbaar maakt.
Waarom we reageren zoals we doen (Transactionele Analyse)
De TA legt uit dat we allemaal drie delen in ons hebben van waaruit we reageren:
-
De Ouder – het geheel van regels, overtuigingen en gedragingen die je van huis uit hebt meegekregen.
Dat kan kritisch klinken (“je doet het niet goed genoeg”) of juist zorgend (“laat mij het wel voor je oplossen”).
-
Het Kind – je gevoelskant. Soms open en spontaan, soms juist angstig, afhankelijk of opstandig.
-
De Volwassene – het deel in jou dat leeft in het hier-en-nu, dat kan luisteren, voelen en nadenken zonder oude lading.
Wanneer het rustig is tussen jullie, reageren jullie vooral als volwassenen.
Maar zodra er spanning ontstaat, neemt één van de andere delen het stuur over. Zo ontstaan oude patronen in relaties die zich telkens herhalen.
Overzicht van de ego-posities binnen de Transactionele Analyse (TA). Ieder mens beweegt tussen deze delen, vaak zonder dat we het doorhebben.
Oude reflexen die ooit hielpen
De zes drijvers: wat jou onbewust stuurt
De manier waarop jij reageert als het spannend wordt, is zelden nieuw. Je terugtrekken, pleasen, controleren of juist ontploffen, het is vaak een oude reflex die ooit logisch was. Als kind heb je geleerd wat werkte om liefde, aandacht of rust te behouden. Misschien door braaf te zijn. Misschien door sterk te blijven.
Misschien door altijd de ander te helpen of te zorgen dat er geen ruzie kwam.
Die strategieën waren ooit helpend. Ze gaven je veiligheid. Maar in volwassen relaties zorgen ze vaak juist voor afstand. Een blik, een zucht of een toon van je partner kan iets ouds aanraken: het gevoel dat je niet goed genoeg bent, dat je het verkeerd doet of dat je er alleen voor staat. Dan reageer je niet meer op wat er nú gebeurt, maar op iets van vroeger. De één schiet in de ouderrol - corrigerend, belerend of reddend. De ander in de kindrol - terugtrekkend, afhankelijk of verontwaardigd. En zo herhalen oude dynamieken zich in een nieuwe relatie.
In de Transactionele Analyse noemen we dit drijvers:
onbewuste overtuigingen die je gedrag sturen.
Als kind ontwikkel je een innerlijk script op basis van de boodschappen die je kreeg.
Een aai over je bol tijdens het tekenen kon worden vertaald naar:
“Als ik rustig speel, vindt mama mij lief.”
Zo ontstaan diepgewortelde overtuigingen als:
“Ik moet mijn best doen.” of “Ik mag geen fouten maken.”
De zes meest voorkomende drijvers zijn:
- Wees perfect – je wilt alles goed doen en vermijdt fouten.
-
Doe je best – hard werken voelt als de weg naar waardering.
- Doe anderen een plezier – je zorgt liever voor de ander dan voor jezelf.
-
Wees sterk – emoties tonen voelt onveilig of zwak.
-
Schiet op – je hebt haast, alsof alles tegelijk moet.
-
Wees voorzichtig – je houdt liever controle om risico’s te vermijden.
Deze drijvers waren ooit helpend, ze gaven structuur en veiligheid.
Maar als volwassene kunnen ze juist spanning veroorzaken,
vooral in relaties waarin je dichtbij iemand bent.
Waarom juist je relatie dit triggert
Een relatie is de plek waar je je het meest verbonden voelt, én het meest geraakt kunt worden. Je partner raakt niet bewust je pijn, maar de dynamiek tussen jullie haalt precies die oude gevoelens naar boven die ooit zijn ontstaan in de relatie met je ouders of opvoeders. Je relatie creëert het patroon niet, maar maakt het zichtbaar. Wat vroeger zorgde voor overleven, wordt nu een manier om jezelf te beschermen tegen pijn.
Het mooie is: zodra je dat herkent, kun je iets nieuws kiezen.
Wat kun je doen als het oploopt?
De kracht van herkennen
Verandering begint bij bewustwording. Zien wie welke rol pakt zodra emoties oplopen.
Dat moment waarop je denkt: “Oei, we zitten er weer in.”
Dat is het startpunt van verandering. Vraag jezelf af:
- Vanuit welk deel reageer ik nu?
- Wat voel ik eigenlijk écht?
- Wat probeer ik duidelijk te maken of te beschermen?
Door te herkennen welk deel in jou aan het woord is, kan je volwassen zelf weer aan het roer komen.
Je hoeft niet alles perfect te doen, het begint met zien wat er gebeurt.
Herken het patroon
Benoem wat je ziet zonder oordeel:
“Volgens mij zitten we in onze oude dans.”
Neem afstand en adem
Stop even. Laat de emoties zakken.
Ga niet meteen overtuigen of verdedigen.
Spreek vanuit jezelf
In plaats van “Jij luistert nooit”, zeg:
“Ik merk dat ik dichtklap als ik me niet gehoord voel.”
Luister om te begrijpen, niet om te reageren
Achter de woorden van de ander zit vaak iets zachts:
verlangen, onzekerheid of behoefte aan verbinding.
Herstel het contact
Soms hoeft dat niet met woorden.
Een blik, een aanraking of een stilte van begrip kan al genoeg zijn.
Tot slot: verbinding begint bij bewustwording
We dragen allemaal onze geschiedenis mee. Die bepaalt niet wie je bent, maar wél hoe je reageert als het spannend wordt. Zodra je gaat zien wat er onder de oppervlakte speelt, wordt het makkelijker om uit oude patronen te stappen. Je hoeft niet meer te reageren als ouder of kind, maar kunt weer communiceren van mens tot mens.
Begeleiding bij terugkerende patronen
Bij Novida werken we met stellen en individuen om deze patronen te leren herkennen. Of je nu twijfelt over je relatie, vastloopt in de communicatie of midden in een scheiding zit: we helpen je begrijpen wat er speelt en hoe je vanuit rust en helderheid het gesprek weer kunt voeren.
Wil je meer inzicht in vastgelopen communicatie?
Download de gratis minigids: Samen vastgelopen in communicatie
Deze gids helpt je overzicht te krijgen en geeft praktische handvatten voor afspraken over kinderen, woning, financiën en meer.
Of plan een gratis kennismakingsgesprek.
